मंडळी आपल्या जीवनात काही वेळा अशा परिस्थिती येतात की जेव्हा आपल्याला मोठ्या आर्थिक मदतीची आवश्यकता भासते. नवीन घर घेणे, कार खरेदी करणे, शिक्षणासाठी खर्च किंवा व्यवसाय सुरू करणे – या सर्व गोष्टींसाठी आपल्याला अतिरिक्त निधीची गरज भासते. अशा वेळी वैयक्तिक कर्ज हा एक उपयोगी पर्याय ठरतो. पण प्रश्न असा निर्माण होतो की, माझ्या पगारावर मला किती कर्ज मिळू शकते? या प्रश्नाचं उत्तर समजून घेण्यासाठी आपल्याला बँका कर्ज पात्रता कशी ठरवतात हे जाणून घ्यायला हवं.
तुम्हाला मिळू शकणारं कर्ज ठरवण्यासाठी बँका प्रामुख्याने दोन पद्धती वापरतात – गुणक पद्धत आणि निश्चित दायित्व-उत्पन्न गुणोत्तर (FOIR) पद्धत.
गुणक पद्धत ही सर्वसामान्यपणे वापरली जाणारी पद्धत आहे. यात तुमच्या मासिक निव्वळ उत्पन्नाला एक गुणक लावला जातो. हा गुणक बँकेने ठरवलेला असतो आणि तो 9 ते 36 दरम्यान असतो. उदाहरणार्थ, जर तुमचा मासिक पगार पाच लाख रुपये असेल आणि बँकेने गुणक 12 लावला असेल, तर तुम्ही 60 लाख रुपये पर्यंत कर्जासाठी पात्र ठरू शकता. हा गुणक बँकेच्या धोरणांवर, तुमच्या क्रेडिट स्कोअरवर, नोकरीच्या स्थैर्यावर आणि अन्य आर्थिक घटकांवर अवलंबून असतो.
दुसरी पद्धत म्हणजे FOIR – Fixed Obligation to Income Ratio. या पद्धतीत बँका तुमच्या मासिक उत्पन्नातील किती भाग आधीच इतर कर्जाच्या किंवा आर्थिक जबाबदाऱ्यांसाठी वापरला जातो हे पाहतात. उरलेली रक्कम म्हणजेच तुमची नवीन कर्ज परतफेडीची क्षमता. उदाहरणार्थ जर तुमचं उत्पन्न 60,000 रुपये असेल आणि 20,000 रुपये आधीच इतर कर्जांसाठी जात असतील, तर 40,000 रुपये तुमचं FOIR नंतरचं उत्पन्न ठरतं, आणि त्यावर आधारित तुमचं नवीन कर्ज ठरवलं जातं. बँका FOIR सहसा 50% ते 75% दरम्यान ठेवतात, पण हे प्रमाण सावकारानुसार वेगळं असू शकतं.
तुमचा पगार वाढत गेला की कर्जाची पात्रताही वाढते. उदाहरणार्थ, 10,000 रुपयांच्या पगारावर सुमारे 2.7 लाख रुपये, तर 1 लाख पगारावर 27 लाख रुपये पर्यंत कर्ज मिळण्याची शक्यता असते. पण यावर अनेक घटक परिणाम करतात – क्रेडिट स्कोअर, अन्य कर्ज, EMI, नोकरीची स्थिरता वगैरे.
जर तुम्हाला जास्त कर्ज हवं असेल, तर काही गोष्टी लक्षात घेणं गरजेचं आहे. सर्वप्रथम तुमचा क्रेडिट स्कोअर चांगला असावा. वेळेवर EMI भरल्याने स्कोअर सुधारतो. तसेच जुनी कर्जं वेळेत फेडणं, क्रेडिट कार्डचं शिल्लक रक्कम कमी ठेवणं, यामुळे तुमची पतक्षमता वाढते. दुसरं म्हणजे तुमचं उत्पन्न जितकं जास्त, तितकी जास्त कर्ज मर्यादा. उत्पन्नाचे इतर स्रोत असल्यास त्यांचा समावेशही बँका करतात.
तिसरं महत्त्वाचं म्हणजे नोकरीची स्थिरता. जर तुम्ही एका चांगल्या कंपनीत गेल्या अनेक वर्षांपासून काम करत असाल, तर बँक तुमच्यावर अधिक विश्वास ठेवते. आणि शेवटी, तुमच्या मासिक जबाबदाऱ्या कमी असतील, म्हणजेच इतर कर्जं किंवा खर्च कमी असतील, तर तुम्हाला जास्त कर्ज मिळण्याची शक्यता वाढते.
शेवटी एवढंच म्हणता येईल की, कर्ज मिळवताना फक्त तुमचा पगारच नव्हे तर संपूर्ण आर्थिक स्थिती, कर्जाची मागील परतफेडीची शिस्त, आणि तुमची नोकरीची स्थिती यांचा एकत्रित विचार केला जातो. योग्य नियोजन आणि आर्थिक शिस्त पाळल्यास तुम्हाला तुमच्या गरजेनुसार हवी तितकी कर्ज रक्कम मिळवणं नक्कीच शक्य आहे.
